Α) Σας κοινοποιούμε το άρθρο 100Γ του Ν. 2960/2001 Εθνικός Τελωνειακός Κώδικας όπως έχει τροποποιηθεί με το άρθρο 116 του Ν. 4537/2018 και ισχύει (αρχικά θεσπίστηκε με το άρθρο 3 του Ν. 4410/2016) και σας ενημερώνουμε για τα ακόλουθα:
Με το αρχικό άρθρο 100Γ θεσπίζεται η υποχρέωση των επιχειρήσεων που συμμετέχουν στην εφοδιαστική αλυσίδα καπνικών προϊόντων να εφαρμόζουν υποχρεώσεις δέουσας επιμέλειας και ελέγχου της εφοδιαστικής τους αλυσίδας ως προς τους πελάτες και τους προμηθευτές τους.
Με την τροποποίηση του άρθρου 100Γ συμπληρώνεται το πεδίο εφαρμογής του άρθρου αυτού με την προσθήκη: α) Των επιχειρήσεων πρώτης μεταποίησης του καπνού β) Των επιχειρήσεων χονδρικής πώλησης βιομηχανοποιημένων καπνών.
Αυτές οι κατηγορίες επιχειρήσεων αποτελούν σημαντικούς και αναπόσπαστους κρίκους της εφοδιαστικής αλυσίδας καπνικών προϊόντων και είναι επιβεβλημένο να εφαρμόζουν μέτρα δέουσας επιμέλειας ως προς τους πελάτες και προμηθευτές τους όπως και οι λοιπές επιχειρήσεις.
Εισάγεται απόλυτη εξαίρεση για τους καλλιεργητές καπνού από το πεδίο εφαρμογής των μέτρων δέουσας επιμέλειας. Η εξαίρεση αυτή είναι σύμφωνη με το άρθρο 1 «Ορισμοί» παράγραφος 12 του Πρωτοκόλλου για την Εξάλειψη της Παράνομης Εμπορίας Προϊόντων Καπνού, όπου προβλέπεται ότι η έννοια της αλυσίδας εφοδιασμού μπορεί να επεκταθεί, εάν το αποφασίσει συμβαλλόμενο κράτος, στην καλλιέργεια καπνού, εξαιρουμένων των παραδοσιακών καλλιεργητών, γεωργών και παραγωγών μικρής κλίμακας, λαμβανομένου υπόψη ότι οι παραγωγικές εκμεταλλεύσεις του καπνού στην Ελλάδα είναι μικρές ή πολύ μικρές.
Η εξαίρεση αυτή επίσης αποσκοπεί στην απαλλαγή των καλλιεργητών καπνού, των συνεταιρισμών και των οργανώσεων τους από υπέρμετρο γραφειοκρατικό βάρος και κόστος.
Η εφαρμογή της δέουσας επιμέλειας, βάσει της αναδιατύπωσης - τροποποίησης του κοινοποιούμενου άρθρου 100Γ και της κοινοποιούμενης Υπουργικής Απόφασης, θα διεξάγεται ως εξής:
Ο καπνοκαλλιεργητής (συνεταιρισμός - οργάνωση παραγωγών) δεν εφαρμόζει δέουσα επιμέλεια ως προς τους προμηθευτές και τους πελάτες του.
Η επιχείρηση πρώτης μεταποίησης εφαρμόζει δέουσα επιμέλεια ως προς τους λοιπούς προμηθευτές της, πλην των καπνοκαλλιεργητών. Εφαρμόζει επίσης δέουσα επιμέλεια ως προς τους πελάτες της.
Η καπνοβιομηχανία εφαρμόζει δέουσα επιμέλεια ως προς τους προμηθευτές της (συμπεριλαμβανομένων των επιχειρήσεων πρώτης μεταποίησης) και τους πελάτες της (επιχειρήσεις χονδρικής πώλησης).
Το επαγγελματικό εργαστήριο εφαρμόζει δέουσα επιμέλεια ως προς τους προμηθευτές του και τους πελάτες του.
Οι επιχειρήσεις χονδρικής πώλησης εφαρμόζουν δέουσα επιμέλεια ως προς τους προμηθευτές τους (καπνοβιομηχανίες) και τους πελάτες τους (επιχειρήσεις λιανικής πώλησης).
Οι εισαγωγείς και οι παραλήπτες βιομηχανοποιημένων καπνών από άλλα κράτη μέλη εφαρμόζουν δέουσα επιμέλεια ως προς τους πελάτες τους μόνο και όχι ως προς τους προμηθευτές τους, εφόσον δεν είναι ταυτόχρονα και καπνοβιομηχανίες.
Ειδικά σε ό, τι αφορά στις επιχειρήσεις λιανικής πώλησης, βάσει ειδικής πρόβλεψης που περιέχεται στην κοινοποιούμενη Υπουργική Απόφαση, εξαιρούνται από τις υποχρεώσεις δέουσας επιμέλειας τόσο ως προς τους προμηθευτές τους, δηλαδή τις επιχειρήσεις χονδρικής πώλησης όσο και ως προς τους πελάτες τους – τελικούς καταναλωτές.
Επίσης, με την τροποποίηση του άρθρου 100Γ αποσυνδέεται η έναρξη ισχύος του άρθρου και της κατ’ εξουσιοδότηση του άρθρου Υπουργικής Απόφασης από την προηγούμενη ολοκλήρωση της ηλεκτρονικής εφαρμογής αποστολής των στοιχείων πελατών - προμηθευτών προς το ΣΕΚ.
Β) Σας κοινοποιούμε την Υπουργική Απόφαση που εκδόθηκε κατ’ εξουσιοδότηση της παρ. 5 του άρθρου 100Γ του Ν. 2960/2001-Εθνικός Τελωνειακός Κώδικας για την εξειδίκευση των μέτρων δέουσας επιμέλειας (due diligence) στην εφοδιαστική αλυσίδα βιομηχανοποιημένων καπνών και σας ενημερώνουμε αναλυτικότερα για τα ακόλουθα:
Η θέσπιση των μέτρων της δέουσας επιμέλειας καθώς και των λοιπών μέτρων ελέγχου της εφοδιαστικής αλυσίδας αποτελεί την εφαρμογή στην εθνική έννομη τάξη του άρθρου 7 του Πρωτοκόλλου για την καταπολέμηση της παράνομης εμπορίας προϊόντων καπνού και επιτυγχάνει τη συμμόρφωση της Ελληνικής Δημοκρατίας με τις υποχρεώσεις της που απορρέουν από το ανωτέρω Πρωτόκολλο.
Η κοινοποιούμενη Υπουργική Απόφαση, δεδομένου του μεγάλου ύψους του λαθρεμπορίου καπνικών προϊόντων στη χώρα μας, ενισχύει καθοριστικά το υφιστάμενο νομοθετικό και κανονιστικό πλαίσιο και δια του τρόπου αυτού θα συμβάλλει ουσιαστικά στις προσπάθειες καταπολέμησης του λαθρεμπορίου βιομηχανοποιημένων καπνών αλλά και γενικότερα στην εξυγίανση του όλου κυκλώματος παραγωγής και εμπορίας καπνικών προϊόντων. Η θέσπιση του κανονιστικού πλαισίου περί δέουσας επιμέλειας σημαίνει την υιοθέτηση στο πλαίσιο της ελληνικής αγοράς καπνικών προϊόντων των πλέον σύγχρονων διεθνών προτύπων ως προς την καταπολέμηση της οικονομικής παραβατικότητας και αναμένεται να οδηγήσει στην διαμόρφωση μιας κουλτούρας δέσμευσης των εταιριών παραγωγής και εμπορίας καπνικών προϊόντων ως υπεύθυνων κοινωνικά επιχειρηματικών φορέων στον στόχο της παρεμπόδισης της εκτροπής των γνησίων προϊόντων τους σε δίκτυα παράνομου εμπορίου.
Τα βασικά σημεία της κοινοποιούμενης Υπουργικής Απόφασης είναι τα ακόλουθα:
1. Οι επιχειρήσεις καπνικών προϊόντων υποχρεούνται να εφαρμόζουν τα μέτρα δέουσας επιμέλειας ως προς τους πελάτες και προμηθευτές προκειμένου να καταστούν αυτοί Εγκεκριμένοι Πελάτες και Εγκεκριμένοι Προμηθευτές. Ο νομικός πυρήνας της έννοιας της δέουσας επιμέλειας συνίσταται στην ταυτοποίηση του πελάτη και του προμηθευτή με πλήρη στοιχεία ταυτότητας και σύστασης (εφόσον έχει νομική προσωπικότητα), στην αναζήτηση της άδειας και του Αριθμού Μητρώου Διακινητή Καπνικών Προϊόντων(ΑΜΔΙΚΑΠ του, στην αναζήτηση των στοιχείων τραπεζικών λογαριασμών και ποινικού μητρώου του και του αριθμού προσωπικού του, στην παρουσίαση της προοριζόμενης αγοράς για τα βιομηχανοποιημένα καπνά και στην επανεξέταση των προϋποθέσεων δέουσας επιμέλειας.
2. Οι επιχειρήσεις καπνικών προϊόντων υποχρεούνται να τηρούν πλήρες και επικαιροποιημένο αρχείο εμπορικών συναλλαγών με πελάτες και προμηθευτές.
3. Οι επιχειρήσεις καπνικών προϊόντων υποχρεούνται να ελέγχουν τις πωλήσεις προς τους πελάτες τους προκειμένου οι ποσότητες που πωλούνται σε αυτούς να είναι ανάλογες με την ζήτηση λιανικής στην αγορά όπου πρόκειται να διατεθούν. Οφείλουν να μειώνουν τις ποσότητες ή και να διακόπτουν πλήρως την επαγγελματική συνεργασία με τον Εγκεκριμένο Πελάτη εφόσον δεν λαμβάνει τα κατάλληλα μέτρα που του επιτάσσει ο νόμος και η Υπουργική Απόφαση.
4. Οι επιχειρήσεις καπνικών προϊόντων υποχρεούνται να διακόπτουν την προσφορά βιομηχανοποιημένων καπνών ή την αγορά πρώτων υλών ή εξοπλισμού κατασκευής με τον Εγκεκριμένο πελάτη ή τον Εγκεκριμένο προμηθευτή εφόσον η ΑΑΔΕ δώσει προς την επιχείρηση καπνικών προϊόντων Επαρκή Στοιχεία περί εμπλοκής των ανωτέρω σε διακίνηση λαθραίων ή παραποιημένων καπνικών προϊόντων.
5. Οι επιχειρήσεις καπνικών προϊόντων υποχρεούνται να εκπονούν τις κατάλληλες και αναγκαίες εσωτερικές πολιτικές και διαδικασίες ώστε να βρίσκονται σε συμμόρφωση με τις υποχρεώσεις τους από τον νόμο και την Υπουργική Απόφαση.
6. Οι επιχειρήσεις καπνικών προϊόντων υποχρεούνται να ορίζουν Συντονιστή Συμμόρφωσης με τις προδιαγραφές δέουσας επιμέλειας και ελέγχου της εφοδιαστικής αλυσίδας.
7. Οι επιχειρήσεις καπνικών προϊόντων υποχρεούνται να δημιουργήσουν αξιόπιστο σύστημα για την εσωτερική αναφορά ύποπτης δραστηριότητας.
8. Οι επιχειρήσεις καπνικών προϊόντων υποχρεούνται να τηρούν βασικούς κανόνες ως προς τη διαδικασία πληρωμών στις εμπορικές συναλλαγές τους προκειμένου να μειώνονται οι κίνδυνοι για την νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες.
9. Προβλέπονται για τις επιχειρήσεις καπνικών προϊόντων υποχρεώσεις και διαδικασία για την ανταλλαγή πληροφοριών με την Α.Α.Δ.Ε. και την ηλεκτρονική αποστολή προς το Σ.Ε.Κ. των στοιχείων πελατών – προμηθευτών τους.
10. Θεσπίζεται η υποχρέωση των επιχειρήσεων καπνικών προϊόντων, στο μέτρο των δυνατοτήτων τους, να διεξάγουν σε τακτική βάση κατάρτιση των στελεχών και υπαλλήλων τους για την βέλτιστη τήρηση των μέτρων αποτροπής της εκτροπής των προϊόντων τους σε δίκτυα παράνομου εμπορίου.
11. Προβλέπεται, με την επιφύλαξη των περί λαθρεμπορίας διατάξεων, η επιβολή των κυρώσεων του άρθρου 119Α του Εθνικού Τελωνειακού Κώδικα σε περίπτωση παραβίασης των υποχρεώσεων δέουσας επιμέλειας και ελέγχου της εφοδιαστικής αλυσίδας. Επιπλέον, κρίνεται σκόπιμο να υπογραμμιστούν τα ακόλουθα:
α) Ως προς το άρθρο 2 περί του πεδίου εφαρμογής και ιδίως ως προς τις εισαγόμενες εξαιρέσεις και διαφοροποιήσεις:
Κρίθηκε ως επιβεβλημένη δικαιοπολιτικά η εισαγωγή των κατάλληλων εξαιρέσεων και διαφοροποιήσεων από το γενικό πεδίο εφαρμογής της κοινοποιούμενης Υπουργικής Απόφασης με γνώμονα:
1) Την αντιστοίχιση των μέτρων δέουσας επιμέλειας με τις πραγματικές δυνατότητες που προκύπτουν από το μέγεθος και το προσωπικό των επιχειρήσεων.
2)Την αποτροπή επιβολής δυσανάλογου διοικητικού βάρους και κόστους στις μικρές και πολύ μικρές επιχειρηματικές μονάδες.
3) Την αποτελεσματικότητα των μέτρων για την καταπολέμηση του λαθρεμπορίου βάσει της υφιστάμενης εμπειρίας. Υπό το φως των ανωτέρω κριτηρίων, ορισμένες κατηγορίες επιχειρήσεων καπνικών προϊόντων απαλλάσσονται από τις υποχρεώσεις των άρθρων 7, 8, 9 και 10, δηλαδή από τις υποχρεώσεις θέσπισης πρόσθετων μέτρων δέουσας επιμέλειας, εκπόνησης εσωτερικών πολιτικών και διαδικασιών, ορισμού Συντονιστή Συμμόρφωσης και δημιουργίας συστήματος εσωτερικής αναφοράς ύποπτης δραστηριότητας.
β) Ως προς το άρθρο 12 περί της ηλεκτρονικής εφαρμογής διαβίβασης των στοιχείων πελατών – προμηθευτών προς το Σ.Ε.Κ..
Προβλέπεται η θέση σε λειτουργική εφαρμογή της ηλεκτρονικής πλατφόρμας διαβίβασης των στοιχείων πελατών – προμηθευτών προς το Σ.Ε.Κ., βάσει ανάρτησης τεχνικών προδιαγραφών από την Διεύθυνση Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης στην επίσημη ιστοσελίδα της ΑΑΔΕ εντός ενός έτους από την δημοσίευση της κοινοποιούμενης Υπουργικής Απόφασης και την έναρξη αποστολής των δεδομένων εντός οκτώ μηνών από την ανάρτηση στην ιστοσελίδα προκειμένου να δοθεί στους χρήστες ο αναγκαίος χρόνος προσαρμογής. Υπογραμμίζεται ότι η ηλεκτρονική πλατφόρμα αποστολής των στοιχείων πελατών προμηθευτών αποτελεί απλώς και μόνο εργαλείο υποβοήθησης της στόχευσης και του προγραμματισμού των ελέγχων για την ορθή εφαρμογή των υποχρεώσεων δέουσας επιμέλειας και ελέγχου της εφοδιαστικής αλυσίδας. Δεν αποτελεί σε καμία περίπτωση αναγκαίο νομικό όρο για την έναρξη ισχύος και την παραγωγή των εννόμων αποτελεσμάτων του κοινοποιούμενου νομοθετικού και κανονιστικού πλαισίου.
γ) Ως προς το άρθρο 15 περί έναρξης ισχύος της κοινοποιούμενης Υπουργικής Απόφασης.
Παρέχεται μεταβατικό χρονικό διάστημα έξι μηνών από της δημοσίευσης προκειμένου να ενημερωθούν για τις νέες υποχρεώσεις τους ως προς την τήρηση δέουσας επιμέλειας και τις λοιπές υποχρεώσεις τους για τον έλεγχο της εφοδιαστικής τους αλυσίδας οι επιχειρήσεις καπνικών προϊόντων που υπάγονται στο πεδίο εφαρμογής του άρθρου 100Γ και της Υπουργικής Απόφασης.
Κατά τη χρονική περίοδο αυτή θα πρέπει να δρομολογήσουν όλες τις απαιτούμενες ενέργειες και μέτρα προκειμένου μετά την παρέλευση του εξαμήνου να συμμορφώνονται με τις υποχρεώσεις τους.
Επισημαίνεται ότι όλες οι κοινοποιήσεις από και προς την Α.Α.Δ.Ε. που προβλέπονται στην κοινοποιούμενη Υπουργική Απόφαση και ειδικότερα στα άρθρα 6 -10, 12 και 13 θα γίνονται από και προς την Διεύθυνση Στρατηγικής Τελωνειακών Ελέγχων και Παραβάσεων. Ομοίως, όλες οι συνεργασίες με την Α.Α.Δ.Ε. που προβλέπονται στην κοινοποιούμενη Υπουργική Απόφαση θα γίνονται με τη Διεύθυνση Στρατηγικής Τελωνειακών Ελέγχων και Παραβάσεων.
Αρμόδιες υπηρεσίες για τη διεξαγωγή των αναγκαίων τακτικών, έκτακτων και αιφνιδιαστικών ελέγχων οι οποίοι προβλέπονται στο άρθρο 8 της κοινοποιούμενης Υπουργικής Απόφασης, ως προς την τήρηση των υποχρεώσεων δέουσας επιμέλειας και ελέγχου της εφοδιαστικής αλυσίδας που εφεξής υπέχουν οι επιχειρήσεις καπνικών προϊόντων, ορίζονται οι ελεγκτικές υπηρεσίες της Γενικής Διεύθυνσης Τελωνείων και ΕΦΚ.